Historia Piwowarstwa na Żywiecczyźnie
Piwo na Żywiecczyźnie było od zawsze – pojawiło się wraz z pierwszymi osadnikami ponad siedem wieków temu i do dziś jest niezwykle ważnym elementem lokalnego dziedzictwa, gospodarki i kultury.
Pierwsza wzmianka o Żywcu pochodzi z 1308 roku. W 1327 roku miał on już prawa miejskie, a w obrębie miejskich murów i na zamku działało kilka browarów. W tym okresie do miasta przybyło z Krakowa, Śląska i z terenu Czech wielu rzemieślników, byli wśród nich piwowarzy i bednarze. Na przełomie XIII i XIV w. w Żywcu i okolicach warzono sporo piwa na potrzeby dworu oraz ludności. Ostatni z książąt piastowskich – Przemysław, nadał miastu przywilej uprawy jęczmienia i warzenia z niego piwa. Piwowarstwo na tych ziemiach było już wtedy bardzo intratnym zajęciem, skoro na wzór prawa niemieckiego Przemysław nadał Żywcowi prawo do tak zwanej mili ochronnej. Oznaczało to, że dla ochrony interesów mieszczan żywieckich, nie wolno było prowadzić piwnego interesu w obrębie jednej mili od miasta. Jeszcze bardziej rygorystyczny zapis znajduje się w dokumencie z 1537 roku, gdzie kolejni właściciele Żywiecczyzny za złamanie prawa mili ochronnej, grożą konfiskatą takiego przemyconego piwa „na Zamek” lub „do miejskiego szpitala”.
Do wieku XIX na Żywiecczyźnie następował stabilny rozwój piwowarstwa, w oparciu o lokalne i importowane surowce oraz wiedzę tutejszych rzemieślników. Przełom nastąpił w XIX stuleciu – wieku pary i odkryć naukowych. Powoli do lamusa odchodził świat małych browarów rolniczych i miejskich, a ich miejsce zajmowało nowe browarnictwo typu przemysłowego.
Około roku 1850 do Żywca wezwani zostali najlepsi inżynierowie, na których czekał sam arcyksiążę Albrecht Fryderyk Habsburg. Włodarz Żywiecczyzny miał dla nich jedno zadanie: zbadać dziewicze zakątki byłego Państwa Żywieckiego i wskazać najlepsze miejsce na założenie browaru. Na lokalizację nowego browaru wybrano grunt zwany Pawlusiem, położony w sercu Kotliny Żywieckiej. W 1856 roku zgodnie z austriackim prawem przemysłowym browar żywiecki został zarejestrowany jako firma i był pierwszym browarem fabrycznym Galicji Zachodniej. Niespotykana w tej części Galicji skala inwestycji oraz zastosowanie technologii dolnej fermentacji, która stanowiła wówczas zupełną nowość i dopiero kilka lat wcześniej weszła do powszechnego użytku, spowodowały, iż Żywiec z miejsca stał się najnowocześniejszym browarem w tej części kraju.
W latach 1856-1881 browar produkował najczęściej piwa dolnej fermentacji. Początkowo piwom żywieckim nadawano nazwy niemieckojęzyczne. Na przełomie XIX i XX w. nazwy zostały spolszczone stąd znane wszystkim: Zdrój Żywiecki, Piwo Lagerowe, Eksportowe i Cesarskie. Oto przodkowie znanych dzisiaj wszystkim marek takich jak Żywiec czy Krakus. Piwem najbardziej prestiżowym był warzony od 1881 roku ciemny Porter. Było to piwo górnej fermentacji, produkowane według oryginalnej żywieckiej receptury, która w niemal niezmienionej formie przetrwała próbę czasu i powstaje w żywieckim browarze do dzisiaj. Dużą popularnością na rynkach zagranicznych, cieszyło się produkowane od 1891 roku piwo Ale. Podstawowymi markami były niezmiennie piwa: Cesarskie, Eksportowe i Marcowe.
Jak widać przez cały czas piwo stanowiło ważny element żywieckiej tradycji i historii regionu. A tutejszy browar mimo upływu czasu stanowi miejsce licznych piwowarskich eksperymentów, wzór do naśladowania oraz źródło piwowarskich innowacji – już od 165 lat!
Źródła: Spyra A., Zwierzyna G., 150 lat Browaru Żywiec – Tradycja i nowoczesność, Żywiec 2006.