Rewolucja przemysłowa a rozwój piwowarstwa
Rewolucja przemysłowa zmieniła cały świat – zmianom uległy całe społeczeństwa, gospodarki i powiązania pomiędzy nimi. Warto przyjrzeć się temu, co w tym czasie działo się z piwem i jego produkcją.
Po fali niepokojów społecznych w XVII wieku oraz latach wzlotów i upadków browarnictwa na terenie Europy, wreszcie nadeszły lepsze czasy. XVIII i XIX wiek to era rozwoju gospodarczego i postępu technicznego, który znacząco wpłynął na sposób produkcji piwa. Liczne browary zwiększały swoje możliwości produkcyjne, a browarnicy byli otwarci na innowacje i chętnie modernizowali swoje zakłady. Powstały coraz większe, piętrowe budynki z własnymi słodowniami, młynami i pompami. Znacząco zwiększała się też pojemność kadzi. Ich przeciętny rozmiar w 1736 roku wynosił 1,5 tys. beczek (ówczesna miara piwa), aby w 1790 roku osiągnąć poziom 10 tys. beczek!
Jednym z najbardziej doniosłych wydarzeń w dziejach rozwoju przemysłu, w tym również piwowarstwa, było wynalezienie maszyny parowej przez Jamesa Watta w 1763 roku. Dwie dekady później – w 1784 roku Henry Goodwin i Samuel Whitbread po raz pierwszy zastosowali maszynę parową do podgrzewania kadzi podczas produkcji piwa. Ich śladem poszli inni i do końca XVIII w. w angielskich browarach zainstalowano już blisko 26 silników parowych. Kolejnym krokiem rewolucji w browarnictwie było wynalezienie przez czeskiego chemika Carla Ballinga areometru do pomiaru gęstości brzeczki. Posłużył on do ustanowienia normy według której odczytuje się procentowe stężenie cukru w brzeczce. Wynalazek Baillinga został udoskonalony przez kolejnych chemików – Adolfa Brixa i Fritza Plato. Po dziś dzień, zawartość cukru w brzeczce i gotowym piwie określa się na cześć Fritza Plato w stopniach Plato (°P) – można się z nimi spotkać na etykietach piwa.
Wynalezienie przez René Antoine Ferchault de Réaumur termometru alkoholowego, badania nad fermentacją Antoine Lavoisiera, czy wreszcie przełomowe badania nad pasteryzacją prowadzone przez Ludwika Pasteura pozwoliły piwowarom, po wiekach eksperymentowania i doskonalenia swoich metod, w pełni kontrolować proces fermentacji brzeczki. W okresie rewolucji przemysłowej piwo przyczyniło się m.in. do rozwoju technologii chłodzenia opracowanej przez Carla von Linde w 1871 roku. Maszyna chłodnicza została niemal natychmiast zaadoptowana przez piwowarów, co umożliwiło produkcję piwa przez cały rok. W XVIII i XIX wieku powstały największe światowe browary – ruszyła produkcja portera w Dublinie, lagera w Wiedniu, a w czeskim browarze w Pilznie Josef Groll po raz pierwszy zastosował drożdże dolnej fermentacji, które zmieniły rynek piwa na zawsze dając piwo klarowne, dobrze wysycone dwutlenkiem węgla i z wyraźnym aromatem chmielowym.
Piwowarstwo straciło w czasie wspomnianych przemian technologicznych cechy rzemiosła, przeobrażając się stopniowo w przemysł. Pociągnęło to za sobą stopniową likwidację najmniejszych browarów, na miejsce których powstały większe i nowocześniejsze z bardziej zestandaryzowanym i efektywnym procesem produkcji. Warzyły one coraz szerszy asortyment dobrej jakości piw, w tym trunków nowej generacji – lagerów, które z czasem zastąpiły powszechnie dotąd wytwarzane piwa górnej fermentacji – ale.
Po okresie rewolucji przemysłowej piwny świat nie był już taki sam. Sztuka warzenia piwa znana od tysiącleci osiągnęła kolejny etap rozwoju, dzięki wykorzystaniu najnowszych dostępnych wówczas zdobyczy technicznych i technologicznych. Dzięki temu piwosze uzyskali dostęp do bardziej zróżnicowanej oferty browarów, a co najważniejsze – smaczniejszego piwa ;)
Źródła: Browary Łodzi i Regionu Historia i Współczesność, Marcin Jakub Szymański, 2011, Materiały historyczne Grupy Żywiec.