Arcyksiążę Karol Stefan Habsburg

Kim był arcyksiążę Karol Stefan i dlaczego przeszedł do historii Żywiecczyzny? Warto poznać tę postać z rodu Habsburgów, która na stałe pozostawiła po sobie ślad w polskiej historii i gospodarce.

Karol Stefan Habsburg urodził się 5. września 1860 roku w Židlochovicach na Morawach. Jego rodzicami byli Karol Ferdynand Habsburg i arcyksiężniczka Elżbieta. Po śmierci ojca wraz z braćmi został przysposobiony przez stryja arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga, który nie posiadając własnych potomków płci męskiej, testamentem podzielił swoje posiadłości pomiędzy bratanków. Karol Stefan otrzymał dobra na Żywiecczyźnie.

Ogromną pasją Karola Stefana było morze. W wieku 15 lat rozpoczął naukę w państwowej Cesarskiej Akademii Morskiej w Fiumie, po ukończeniu której został mianowany chorążym na okręcie liniowym. Fascynowało go żeglarstwo, podróże i okręty. Był mocno zaangażowany w naukę i szybko zdobywał kolejne stopnie w służbowej hierarchii. 1891 roku został kapitanem, a trzy lata później już jako oficer, w czasie manewrów dowodził dywizjonem krążowników i flotylli torpedowców. W latach 1879-1880 uczestniczył w transoceanicznej podróży do Brazylii, Zachodnich Indii oraz Ameryki Północnej. W 1901 roku awansował na wiceadmirała, a w 1912 roku został admirałem floty austro-węgierskiej. Prywatnie kolekcjonował jachty i żaglowce, projektowane i wykonywane głównie w najlepszych stoczniach Anglii.

W 1886 roku Karol Stefan ożenił się z Marią Teresą z toskańskiej linii Habsburgów. Po ślubie zamieszkali w posiadłości na wyspie Lussin na Adriatyku, gdzie Arcyksiążę mógł oddawać się swojej pasji żeglując u wybrzeży półwyspu Istria i archipelagu chorwackiego. Tam wychowywali sześcioro dzieci przykładając szczególną uwagę do ich edukacji.

Karol Stefan był poliglotą, więc oczekiwał, że jego dzieci równie swobodnie jak on będą rozmawiać w języku niemieckim, angielskim, francuskim, włoskim i węgierskim.

Po otrzymaniu majątku w Polsce zrezygnował z czynnej służby wojskowej w marynarce. Najprawdopodobniej dwa lata po śmierci wuja, Karol po raz pierwszy odwiedził Żywiec. Wraz z rodziną zaczął uczyć się języka polskiego, poznawał historię Polski oraz polską kulturę. Początkowo Habsburgowie bywali w Żywcu głównie w okresie Świąt Bożego Narodzenia. Zaangażowali polskich artystów i rzemieślników do rozbudowy zamku oraz przekształcili przypałacowy park. Karol Stefan zajął się działalnością gospodarczą. Dobra żywieckie obejmowały obszar około 50 000 ha, browar, tartaki i liczne fabryki. Im częściej przyjeżdżał do Polski, tym większą sympatię i zaufanie czuł do Polaków. Szybko zaczął traktować majątek w Żywcu nie tylko jako dochodowy interes, ale przede wszystkim jako swój dom. Brał udział w licznych akcjach społecznych, pomagał miejscowym, był filantropem i świetnym organizatorem. Miał wiele pasji, kochał morze, nowoczesne automobile, polskie malarstwo i muzykę.

Swoje dzieci wychowywał na obywateli Polski. Dwie córki wydał za Polaków. Jego dwaj synowie Karol Olbracht i Leon służyli w Wojsku Polskim walcząc z bolszewikami w 1920 roku. Kwestie dotyczące polskości traktował bardzo poważnie. W sierpniu 1921 roku Karol Stefan przyjął polskie obywatelstwo. Co ciekawe Karol Stefan Habsburg był ostatnią osobą, która miała realne szanse zostać królem Polski po zakończonych działaniach wojennych w 1918 roku. Władcy Niemiec i Austro-Węgier widzieli arcyksięcia austriackiego pochodzenia na tronie Polski. Tymczasem Karol Stefan, który coraz bardziej angażował się w sprawy polskie, nominację odrzucił, ponieważ uważał, że służyłby w takiej roli raczej Niemcom i Austriakom niż Polsce.

Stary arcyksiążę, bo tak nazywano go w Żywcu, zmarł 7 kwietnia 1933 roku. Do historii przeszedł jako admirał floty austriackiej, właściciel dóbr żywieckich w latach 1895-1933, a nade wszystko polski Habsburg.

Źródła: Tracz A., Błecha K. „Ostatni król Polski Karol Stefan Habsburg”, 2012. Firlej D., Jaworska K. Żywieccy Habsburgowie. Żywiec 2016.